Ακούγοντας τους λόγους του γιατί δεν πρέπει να φεύγουν οι υπηρεσίες και τις αρνητικές επιπτώσεις για τις περιοχές, νομίζουμε ότι θα επιστρέψουμε, 50 χρόνια πίσω, ίσως και περισσότερα, και ψυχή μας μαυρίζει.
Όμως αυτό είναι ένα τεράστιο λάθος, μια παγίδα που δεν πρέπει να πέσουμε.
Ξεχνάμε να αναφέρουμε ότι πριν τόσα χρόνια, η επικοινωνία ήταν σχεδόν ανύπαρκτη η τρομερά δύσκολη με την Αττική και το υπόλοιπο νησί, ξεχνάμε ότι δεν υπήρχε ρεύμα σε όλες τις περιοχές, πόσο μάλλον το διαδύκτιο, δεν αναφέρουμε την αλλαγή στα επαγγέλματα και την εν γένη υποδομή της Πόλης, η και της περιοχής, όπως επίσης, το μορφωτικό επίπεδο, την αλλαγή του κοινωνικού ιστού, τις αλλαγές συνολικά των καιρών.
Ακόμα πιο πολύ ξεχνάμε να αναφέρουμε ότι καλώς η κακώς, είμαστε πλέον μια μικρή πόλη της Ευρώπης, η αν θέλετε ,ένα νησί της Ευρώπης.
Αν αλλάξουμε λοιπόν την προοπτική μας, και δούμε λίγο τα δεδομένα διαφορετικά, ίσως αυτή η ένωση που έρχεται μέσω των υπηρεσιών μας βοηθήσει να αντιληφθούμε το ενιαίο του νησιού, το κοινό μας συμφέρον και πως αυτό θα το στηρίξουμε όχι στην Ελλάδα ,αλλά στον Κόσμο όλο, και πως το όνομα Εύβοια θα αποκτήσει μια θέση και μια συνείδηση της ιδιαιτερότητας και της αξίας της.
Μέχρι να φτάσουμε εκεί, ας σκεφτούμε τα πλεονεκτήματα και τα θετικά της κάθε περιοχής, και πως αυτά μπορούμε να τα στηρίξουμε και να τα αναπτύξουμε.
Ο δρόμος, και τώρα με τον διαμήκη, μας δίνει ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με άλλα νησιά.
Μπορούμε να γίνουμε, εμείς σαν Κάρυστος, μια από τις Πόλεις που θα δίνει ανάσα στην Αττική.
Τι πρέπει να κάνουμε επειγόντως?
Να φροντίσουμε την εμφάνιση και τις υποδομές, την καθαριότητα και την τάξη, τις τιμές και την ποιότητα σε κάθε προιόν και υπηρεσία, την προβολή και την συμμετοχή σε εκθέσεις εσωτερικού και εξωτερικού, προώθησης προιόντων και πολλά άλλα. Πρώτα από όλα, είναι απαραίτητο να γίνει μελέτη για το που θα προσανατολιστεί η Πόλη, και οπωσδήποτε όχι όλα μαζί, όπως είναι μέχρι τώρα.
Υπάρχουν μελέτες για τις πόλεις και το πως μπορούν να αναπτυχθούν, πως μπορούν να βρούν την θέση τους στο μέλλον, αντί να μοιρολογούμε για το παρελθόν.
Με γνώσεις και αποφασιστικότητα, πρέπει να βρούμε τρόπους, και το κάθε σημερινό μειονέκτημα, να το μετατρέψουμε σε πλεονέκτημα του μέλλοντος.
Για παράδειγμα παραθέτω τμήμα μελέτης από το περιοδοκό Αειφόρος-
ΣυντακτικH ΕπιτροπH
ΚΟΚΚΩΣΗΣ ΧΑΡΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ -ΑΕΙΦΟΡΟΣ-
ΜΠΕΡΙΑΤΟΣ ΗΛΙΑΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΠΕΤΡΑΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΓΟΥΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΔΕΦΝΕΡ ΑΛΕΞΗΣ
ΨΥΧΑΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ
ΣΥΝΤΑΞΗΣ
- ΑΠΘ
- Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας
και Περιφερειακής Ανάπτυξης
β. Οι μεσαίες και μικρές πόλεις με ειδικά χαρακτηριστικά. Στην ομάδα αυτή
συγκαταλέγονται:
1. πόλεις με ενδογενείς φυσικούς ή/και πολιτιστικούς πόρους ανάπτυξης,
δηλ. πόλεις με φυσικό περιβάλλον ιδιαίτερου κάλλους, πόλεις με πλούσια
αρχαιολογική, αρχιτεκτονική και εν γένει πολιτιστική κληρονομιά, όπως είναι
για παράδειγμα πολλές μεσαίες και μικρές ελληνικές πόλεις στο νησιωτικό
αλλά και τον οεινό χώρο της Ελλάδας, και
2. μεσαίες και μικρές πόλεις με αναπτυγμένες ειδικές αστικές λειτουργίες
όπως πόλεις με παράδοση σε υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικά ιδρύματα και
ερευνητικά ιδρύματα, (π.χ. Cambridge, Οξφόρδη, Χαϊδελμβέργη). Αυτή η
ομάδα πόλεων θεωρείται ότι έχει πολύ θετική προοπτική συνδεδεμένη με την
εκπαίδευση, την έρευνα, τον τουρισμό και την οικιστική ανάπτυξη. Σε αυτή
την υπο-ομάδα των μικρών πόλεων, η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος
αποτελεί ιδιαίτερα κρίσιμο παράγοντα για την ανάπτυξη: Ο ίδιος ο αστικός
χώρος αντιπροσωπεύει με μια έννοια "προϊόν προς πώληση’ και κυρίαρχο
ειχώρο ς ααειχώρος
146
πόλο έλξης τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους κατοίκους. Επομένως, ο
ρόλος του αστικού σχεδιασμού είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Συνδέεται με την
εφαρμογή καινοτόμου χωρικού σχεδιασμού στα πεδία i) της προστασίας του
φυσικού περιβάλλοντος, ii) της προστασίας και της ανάδειξης της πολιτιστικής
κληρονομιάς, και iii) της ανάπλασης και βελτίωσης της ποιότητας του αστικού
χώρου, έτσι ώστε η πόλη να διατηρήσει ή και να αναβαθμίσει τη θέση της ως
"ειδική" πόλη μέσα στο ενιαίο Ευρωπαϊκό αστικό δίκτυο.
γ. Οι μεσαίες και μικρές πόλεις στην περιφέρεια – οικονομική ή/και γεωγρα-
φική –της Ευρώπης– χωρίς ενδογενείς φυσικούς ή πολιτιστικούς πόρους ανάπτυξης
αναμένεται να αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα προβλήματα στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον
του ενιαίου Ευρωπαϊκού αστικού δικτύου. Σε σύγκριση με τις μικρές πόλεις στον πυρήνα,
οι μικρές πόλεις στην περιφέρεια χαρακτηρίζονται από σημαντικές αδυναμίες τόσο σε
υποδομές όσο και σε παραγωγική διάρθρωση (ανεπάρκεια φυσικών υποδομών και τηλε-
πικοινωνιών, τοπικές επιχειρήσεις μικρομεσαίου μεγέθους και χαμηλής τεχνολογίας,
υψηλό ποσοστό απασχόλησης στη γεωγία). Κάποια αναπτυξιακά προβλήματα μπορούν
να αντιμετωπισθούν μέσω των δικτύων πόλεων στο ενιαίο αστικό σύστημα που μπορούν
να προσφέρουν βοήθεια στις μικρές πόλεις της περιφέρειας σε ζητήματα τεχνολογίας και
χάραξης πολιτικής. Ωστόσο, εκείνες οι μικρές πόλεις που βρίσκονται σε καθαρά αγροτικές
περιοχές στην περιφέρεια καθώς και εκείνες που στηρίζονται σε οικονομικές δραστηρι-
ότητες σε ύφεση (π.χ. πόλεις-λιμάνια σε παρακμή, πόλεις με βιομηχανία παλαιάς τεχνο-
λογίας) θεωρείται ότι έχουν ιδιαίτερα δυσμενή αναπτυξιακή προοπτική μέσα στο ενιαίο
Ευρωπαϊκό αστικό δίκτυο λόγω σοβαρών δυσκολιών αναδιάρθρωσης της τοπικής οικο-
νομίας τους —π.χ. έλλειψη ενδογενών πόρων ανάπτυξης όπως τουριστικά αξιοποιήσιμη
πολιτιστική κληρονομιά ή/και ιδιαίτερου κάλλους φυσικό περιβάλλον για να στρέψουν την
τοπική οικονομία προς τον τουρισμό και τις υπηρεσίες, έλλειψη υποδομών ή/και ανθρώ-
πινου δυναμικού για την ανάπτυξη επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και πολιτιστικής
βιομηχανίας. Σε αυτή τη μειονεκτική υπο-ομάδα πόλεων, ο αστικός σχεδιασμός μπορεί
να αποτελέσει καθοριστικότατο παράγοντα στην προσπάθεια αναδιάρθρωσης της τοπικής
οικονομίας και άρσης της περιθωριοποίησης των μειονεκτικών μικρών πόλεων μέσα στο
ενιαίο αστικό σύστημα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως "εργαλείο" για τη ριζική αναβάθμιση
του αστικού τοπίου και της εικόνας αυτών των πόλεων, έτσι ώστε ο δομημένος αστικός
χώρος ο ίδιος να μετατραπεί σε ενδογενή πόρο οικονομικής, δημογραφικής και οικιστικής
ανάπτυξης.
Στο Σχήμα 1 παρουσιάζεται συνοπτικά ο νέος ρόλος του αστικού σχεδιασμού στην
αναπτυξιακή προοπτική όλων των κατηγοριών και ομάδων πόλεων μέσα στο ενιαίο
Ευρωπαϊκό αστικό δίκτυο.
147
(Μικρές πόλεις με εξειδικευμένες αστικές λειτουργίες (τουριστικές πόλεις,
ιαματικές λουτροπόλεις, πανεπιστημιουπόλεις)
Η αναπτυξιακή προοπτική αυτής της ομάδας μικρών πόλεων βρίσκεται σε άμεση και απόλυτη
συνάρτηση με την ποιότητα του δομημένου και του φυσικού περιβάλλοντος.
Την πλειοψηφία των πόλεων αυτής της ομάδας απαρτίζουν οι τουριστικές πόλεις
(π.χ. μικρές πόλεις της νησιωτικής Ελλάδας, μικρές παραθαλάσσιες πόλεις στην κυρίως
Ελλάδα, μικρές πόλεις και ενότητες οικισμών στους ορεινούς όγκους) οι οποίες τις τελευ-
ταίες 3-4 δεκαετίες έχουν αναπτυχθεί οικονομικά στον κλάδο του τουρισμού ακριβώς λόγω
των αρετών του φυσικού περιβάλλοντος (ακτές, τοπίο, δάση, λίμνες) αλλά και της παρα-
δοσιακής αρχιτεκτονικής μορφολογίας του δομημένου περιβάλλοντος. Οι μεγαλύτεροι
κίνδυνοι για αυτές τις μικρές πόλεις προκύπτουν από την ταχεία οικιστική ανάπτυξη χωρίς
σεβασμό στις συνθήκες προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής
κληρονομιάς. Ειδικότερα, η νόμιμη εκτός σχεδίου δόμηση εξοχικών κατοικιών, ξενοδοχει-
ακών μονάδων, και παραθαλάσσιων κέντρων (ταβέρνες, beach bar) αλλοιώνει σταδιακά
το φυσικό τοπίο και επιβαρύνει το φυσικό περιβάλλον. Σε αρκετές περιπτώσεις μικρών
νησιών που αποτελούν ιδιαίτερα δημοφιλείς τόπους διακοπών (π.χ. Μύκονος, Πάρος), η
εκτός σχεδίου δόμηση έχει εξαλείψει παντελώς τη διάκριση μεταξύ φυσικού και
δομημένου-ανθρωπογενούς τοπίου. Αεροφωτογραφίες των νησιών δείχνουν ότι το
τοπίο σήμερα δεν διαρθρώνεται πλέον από την εναλλαγή πυκνού οικιστικού ιστού (παλιοί
παραδοσιακοί οικισμοί) και φυσικού περιβάλλοντος αλλά συντάσσεται από μια διάσπαρτη
οικιστική ανάπτυξη που καλύπτει ολόκληρο το νησί, εμφανίζοντας απλώς κάποια "πυκνώ-
ματα" και κάποια "αραιώματα" δόμησης – δηλ. μια αλληλουχία πυκνών παλιών
παραδοσιακών οικισμών και αραιών εκτός σχεδίου νέων κτισμάτων. Επίσης, η έλλειψη
ελέγχου των χρήσεων γης στους παραδοσιακούς οικισμούς έχει επιτρέψει τη μαζική
αλλαγή χρήσης των παλιών κατοικιών σε πανσιόν, μπάρ, εστιατόρια, εμπορικά καταστή-
151
ΚΕΙΜΕΝΑ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ
ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ
ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ματα με τουριστικά είδη, κ.λπ., τα οποία παραμένουν κλειστά για 6 περίπου μήνες κατά
τη χειμερινή περίοδο. Οι μόνιμοι κάτοικοι αυτών των μικρών τουριστικών πόλεων έχουν
μετεγκατασταθεί στον περιαστικό χώρο σε καινούργιες κατοικίες εκτός σχεδίου με αποτέ-
λεσμα την ερήμωση του κέντρου των παραδοσιακών οικισμών κατά τη χειμερινή περίοδο
και τη δημιουργία εκτεταμένων θυλάκων αστικών κενών. Ο ρόλος της πολεοδομίας και
του αστικού σχεδιασμού αφορά στην συγκεκριμένη περίπτωση στην προστασία του
φυσικού και του παραδοσιακού οικιστικού περιβάλλοντος και στην ανάδειξη
της πολιτισμικής κι αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ώστε να διασφαλισθεί η
βιώσιμη ανάπτυξη αυτών των μικρών πόλεων ως πόλεις με ειδικές λειτουργίες.
Ειδικότερα, η χωροταξική και πολεοδομική ρύθμιση του χώρου (ΣΧΟΑΠ, ΓΠΣ) μπορεί:
α. να προστατεύσει το φυσικό περιβάλλον και να απαγορεύσει την εκτός
σχεδίου δόμηση, ενώ τις πιέσεις για εξοχική κατοικία και νέες ξενοδοχειακές
μονάδες μπορούν να απορροφήσουν νέοι σχεδιασμένοι οικισμοί με σεβασμό
στην παραδοσιακή μορφολογία του αστικού χώρου
β. να ενισχύσει την αναβίωση των κέντρων των παραδοσιακών οικισμών
(gentrification) με την επανεγκατάσταση εκεί μονίμων κατοίκων,
κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με τον έλεγχο των χρήσεων γης, τη βελτίωση και
τον εκσυγχρονισμό των υποδομών (π.χ. δίκτυο αποχέτευσης και βιολογικού
καθαρισμού), τη θέσπιση ειδικών όρων επανασχεδιασμού και ανάπλασης των
παλαιών κατοικιών .